Yabancı Ülkede Bulunmak

Üniversitelere giderseniz, hocaların giyimiyle ilgili bir zıtlık hemen dikkatinizi çekecektir. Kimisi takım elbiseye aşırı özen gösterirken kimisi günlük kıyafetle yetinir. Bu hocaların geçmişine bakarsanız, görüntüye aşırı önem verenlerin Türkiye’den hiç çıkmadığını veya yurtdışı tecrübesinin kısa süreli ziyaretlerden ibaret olduğunu görürsünüz. Öte yandan şekle değil de bilime ve eğitime öncelik ve önem verenlerin ise çoğunlukla yurt dışında uzun zaman kalanlar olduklarını fark edersiniz. Dahası, ilk gruptakiler, akademiyi bir tür ordu mantığıyla ast-üst ilişkisi içinde görürken ikinci gruptakiler, insanlığın bilimselliği ve ifade hürriyetini merkez alırlar.

Pekiyi, bu söylediğim hususu zaten herkes bilmiyor mu? Sözlü ifade olarak hemen herkes bilse de bilmek ve olmak aynı şey değil. Benim bu söylediklerimin benzerlerini bir şekilde bütün akademisyenler duyuyor, dinliyor. Fakat yeterince yurt dışı tecrübesi olmayınca, içgüdüler ve “akademik mahalle kültürü” doğrultusunda olgunlaşıp şekilciliğe ve hiyerarşiye mahkûm kalıyorlar. Hatta onların bayraktarlığını bile yapıyorlar. Bu niye böyle?

Tek olmasa da önemli bir neden şu ki, genetik ve kültür olarak Türklerin fabrika ayarlarında bilgi üretme ve birey değil, şekilcilik ve sistem esastır. Fabrika ayarlarından çıkıp bilim insanı olmak istiyorsanız, arzuladığınız şartların yaşandığı yerlerde yoğrulmanız, pişmeniz ve bol bol irade egzersizi yapmanız gerekir. Bilim insanlığı yolunda irade egzersizi nedir derseniz, düşüncelerini korkmadan ifade edebilme, sorularını sormaktan çekinmeme, yanlış kimden gelirse gelsin ona dur diyebilme gibi bir dizi erdemin karakter haline gelinceye kadar pratiğinin yapılması demektir.

Fikir ve ifade hürriyeti, vicdan hürriyeti, insana değer verme, keşif ve yenilik olgularını bayraklaştırma, kişiler ve makamlar yerine prensip ve metotları (esas ve usule) öne çıkarma gibi değerlerin yaşandığı Avrupa ve Amerika’ya gitmek, işte bu yüzden önemlidir.

Gelecek bölümde buluşmak üzere…